Kỹ thuật chăm sóc mạ vụ đông xuân 2026

Trong nhiều năm trở lại đây, vụ Đông Xuân vẫn luôn được xem là vụ lúa quan trọng nhất trong năm, quyết định phần lớn năng suất và hiệu quả canh tác. Ở giai đoạn đầu của cả vụ lúa, việc gieo và chăm sóc mạ đóng vai trò nền tảng. Mạ khỏe thì cây cấy mới bén rễ nhanh, đẻ nhánh mạnh và có sức chống chịu sâu bệnh tốt. Ngược lại, mạ yếu rất dễ nhiễm bệnh đạo ôn, khô vằn, nghẹt rễ và kéo theo giảm năng suất toàn vụ. Bài viết này tổng hợp đầy đủ kỹ thuật chăm sóc mạ vụ Đông Xuân theo hướng hiện đại, kết hợp cả kinh nghiệm truyền thống lẫn tiến bộ kỹ thuật như khung vòm FRP, gieo mạ khay, sử dụng bình xịt điện để phòng trừ sâu bệnh chủ động. Nội dung được trình bày theo hướng hàn lâm nhưng dễ hiểu, bà con đọc là áp dụng được ngay.

   1. Chuẩn bị đất và gieo mạ: nền tảng quyết định sự phát triển của mạ

Ngay sau khi thu hoạch vụ trước, bà con nên tiến hành làm đất sớm. Việc cày phá luống và xới đất giúp phóng thích dưỡng chất, hạn chế mầm bệnh tồn dư và tạo mặt ruộng tơi xốp. Với những chân ruộng đất bùn, bà con cần đảm bảo độ dày bùn khoảng 2–3 cm để rễ mạ phát triển đều mà không bị úng. Ruộng gieo mạ nên chọn nơi thuận tiện cho tưới tiêu, ít bị ảnh hưởng bởi triều cường hoặc gió mạnh.

San phẳng mặt luống, xử lý vôi hoặc chế phẩm sinh học để giảm nấm bệnh hại. Trước khi gieo 1 ngày, bà con tưới ẩm mặt đất để giúp hạt nảy mầm đồng đều. Đây là bước quan trọng nhưng thường bị bỏ qua, dẫn đến mạ mọc không đều hoặc thưa.

Giống cần có chất lượng tốt, tỷ lệ nảy mầm cao, được bảo quản đúng cách. Những hạt lép, hạt thâm hoặc mốc đều phải loại bỏ. Bà con có thể ưu tiên các giống phù hợp vùng sinh thái như Bắc Thơm, Thiên Ưu, Nếp 97, TBR hoặc một số giống có thời gian sinh trưởng phù hợp với thời vụ địa phương.

   2. Kỹ thuật gieo mạ truyền thống

Khi gieo, bà con rải hạt đều tay theo hàng hoặc theo vãi, tùy tập quán. Không nên gieo quá dày vì hạt sẽ cạnh tranh dinh dưỡng, dễ phát sinh bệnh đạo ôn. Không gieo quá thưa vì gây lãng phí diện tích và khó chăm sóc.
Tưới nhẹ bằng ô doa hoặc vòi phun sương để không làm trôi hạt. Thời điểm tưới thích hợp là sáng sớm hoặc chiều mát. Sau 2–3 ngày hạt bắt đầu nứt nanh và nhú mầm, bà con cần duy trì độ ẩm ổn định.Ở vụ Đông Xuân, thời tiết lạnh, sương muối dễ gây chết mầm. Bà con nên phủ nhẹ lớp rơm rạ hoặc lưới che để giữ ấm, tránh tác động trực tiếp của gió bấc. Tuy nhiên không che quá kín để mạ vẫn nhận được ánh sáng.

   3. Gieo mạ khay: phương pháp hiện đại, tiết kiệm giống và cho mạ đồng đều

Ngày nay, nhiều hộ gia đình, hợp tác xã và cánh đồng mẫu lớn đã chuyển sang gieo mạ khay nhờ tính đồng đều và sạch bệnh. Phương pháp này tiết kiệm 30–40% lượng giống, dễ chăm sóc, dễ vận chuyển và đặc biệt phù hợp cho các mô hình cơ giới hóa như cấy máy.

Khay nhựa chuyên dụng như khay mạ KGM-N6133 giúp rễ phát triển đều theo ô, không bị xơ rễ, dễ nhấc lên vận chuyển. Bà con có thể tham khảo  Khay gieo mạ KGM-N6133

Khay này giúp hạn chế tiếp xúc với đất bẩn, giảm nguy cơ nhiễm nấm bệnh và tạo bộ rễ chắc, đều – rất phù hợp sản xuất lớn.

Chuẩn bị giá thể: Giá thể có thể là hỗn hợp đất mùn, tro trấu, xơ dừa được xử lý sạch. Rải một lớp mỏng xuống đáy khay, gieo hạt đều, sau đó phủ nhẹ lớp đất mịn 0,5–1 cm.

Tưới nước: Nên dùng vòi phun sương hoặc bình xịt áp lực thấp để tránh làm xói đất. Khay gieo nên đặt ở khu vực bằng phẳng, có mái che hoặc khung vòm.

Ưu điểm của gieo mạ khay:

• Mạ mọc đồng đều, rễ khỏe, nảy mầm nhanh.
• Cách ly với đất ruộng, giảm bệnh nghẹt rễ hoặc nấm khô vằn.
• Tiện lợi cho cấy máy, rút ngắn thời gian xuống giống.

   4. Chăm sóc mạ sau gieo: tưới nước, bón phân, giữ ấm và che nắng chủ động

Ở giai đoạn mạ 1–10 ngày tuổi, bà con chỉ tưới giữ ẩm, không để ngập nước kéo dài. Khi mạ được 2–3 lá, có thể cho nước vào ruộng mạ nhưng không quá sâu. Việc tưới đều giúp cây mạ cứng cây, không bị vàng lá hoặc thối rễ.
Giai đoạn mạ tuyệt đối không bón nhiều đạm. Thừa đạm sẽ làm mạ mềm yếu, dễ mắc bệnh đạo ôn và ngả màu trắng. Thay vào đó, bà con nên tăng kali để giúp mạ xanh bền, chống rét tốt. Nếu muốn bổ sung lân, nên bón vào giai đoạn mạ 1–2 lá để kích rễ.

Che phủ bằng vòm FRP:
Hiện nay, nhiều hộ đã chuyển từ tre, gỗ sang vòm sợi thủy tinh (FRP) vì độ bền cao và không bị gãy giòn. Nan vòm FRP dẻo, nhẹ, dễ uốn, chịu gió tốt, có thể sử dụng nhiều vụ.
Bà con có thể tham khảo các loại nan vòm thông dụng của Tháp Xanh, kích thước phù hợp để gieo mạ là thanh nan đường kính 5mm hoặc 6mm, chiều dài từ 2.5m

Cách sử dụng:

• Dựng vòm cao 60–80 cm, khoảng cách 1–1,2 m/vòm.
• Phủ nilon giữ ấm trong ngày rét đậm hoặc che lưới đen khi trời nắng gắt.
• Khi thời tiết ấm lên, mở mép nilon để tránh sốc nhiệt và tăng thông thoáng.

Ứng dụng vòm FRP sẽ giúp mạ tránh sốc nhiệt, hạn chế hiện tượng cháy lá do nắng đột ngột, giữ ấm trong đêm lạnh và giảm nguy cơ bệnh hại do ẩm độ cao.

   5. Phòng trừ sâu bệnh cho mạ: chủ động, kịp thời và an toàn

Theo dõi ruộng mạ hằng ngày: Các bệnh thường xuất hiện trong vụ Đông Xuân gồm đạo ôn, khô vằn, nghẹt rễ, rệp, bọ trĩ. Nếu phát hiện bất thường, bà con cần xử lý sớm trước khi bệnh lan rộng.

Sử dụng máy phun thuốc để tăng hiệu quả:
Việc dùng bình phun truyền thống dễ phun không đều, hạt thuốc to và khó kiểm soát liều lượng. Ngày nay, bà con có thể dùng bình xịt điện tự động đảo thuốc như: 
Bình phun thuốc trừ sâu UMD-20 , WLD-20

Máy giúp:

• Phun sương mịn, bám đều trên lá mạ
• Tiết kiệm 30–50% lượng thuốc
• Đỡ mệt, đỡ đau vai
• Tăng hiệu quả phòng trừ, giảm sâu bệnh ngay từ giai đoạn mạ

Một số loại thuốc thường dùng:

• Đạo ôn: Tilt super 300EC, Nevo 330EC
• Khô vằn: Anvil 5SC
• Côn trùng chích hút: Thiamethoxam, Imidacloprid

Khuyến cáo: luôn pha thuốc đúng liều, không phun quá liều vì mạ còn non, rất dễ bị cháy lá.

    6. Quản lý mùa vụ và theo dõi thời tiết

Vụ Đông Xuân thường chịu tác động của gió mùa, rét đậm và đôi khi nắng nóng cuối vụ. Vì vậy, bà con cần:

• Theo dõi dự báo thời tiết để kịp che phủ hoặc mở vòm
• Chủ động nguồn nước tưới khi khô hạn
• Tuân thủ lịch thời vụ của địa phương để tránh chồng lấn thời gian sinh trưởng và giảm sâu bệnh

Gieo đúng thời điểm giúp mạ sinh trưởng trong điều kiện tối ưu, tránh rét muộn hoặc nắng sớm.

   7.Kết luận: hướng đến sản xuất lúa bền vững và hiện đại

Chăm sóc mạ vụ Đông Xuân đòi hỏi bà con nắm vững kỹ thuật từ khâu làm đất, chọn giống, gieo mạ, tưới nước, bón phân cho đến quản lý dịch hại. Việc ứng dụng các tiến bộ như gieo mạ khay, sử dụng vòm FRP che phủ, dùng bình xịt điện để phun thuốc sương mịn… giúp tăng tỷ lệ sống, giảm chi phí, tiết kiệm giống và nâng cao chất lượng cây mạ.

Việc kết hợp đúng kỹ thuật sẽ giúp bà con chủ động hơn trước biến đổi khí hậu, tạo tiền đề cho vụ mùa bội thu và tăng hiệu quả kinh tế.

HuongMT

Thông tin liên hệ
- Hotline : (+84) 0965 524 005
- Kinh Doanh 1 : 0971 454 147
- Kinh Doanh 2 : 0348 233 006
- Kinh Doanh 3 : 0867 710 895
- Kinh Doanh 4 : 0347 944 005
- Kinh Doanh 5 : 0347 667 006
- Kinh Doanh 6 : 0383 224 005
- Kinh Doanh 7 : 0395 767 006
- Tp. HCM : (+84) 0904 746 368
- Kỹ Thuật : (+84) 0985 256 637
- Email : kinhdoanh@thapxanh.com
- Website : https://thapxanh.com
- Facebook : https://www.facebook.com/thapcayxanh
- Twitter : https://twitter.com/ThapXanh
- Youtube : https://www.youtube.com/c/thapxanhtv